به دنیای زنبورعسل و زندگی سالم خوش آمدید،
مفتخریم که بهترین و عالی ترین و طبیعی ترین ماده غذایی و دارویی دنیا را تقدیم شما می کنیم
...
اغلب در هنگام بازدید از کلنی های زنبوران عسل با رفتاری عجیب برخی از زنبوران کارگر روبرو می شوید . این رفتارغالباً در جلوی درب ورودی کندو و هنگام برداشتن درب اصلی کندو و بازدید از قاب ها قابل مشاهده است . طی این عمل یک تا چند زنبور کارگرشکم خود را بالا برده ، جفت پاهای سوم کاملاً کشیده و عمود است و شکم در قسمت انتهایی خم شده و از بین دو حلقه شکم که بین آنها باز شده ، جسم سفید رنگی مشاهده می شود . در این حالت بالها به شدت بالا و پایین می روند . این رفتار زنبوران عسل با عمل تهویه کندو که اغلب در ظهر های تابستان رخ می دهد متفاوت می باشد .
نازانف
در دنیای شیمیایی زنبوران عسل فرمون ها بسیار پر اهمیت می باشند . این فرمون ها مانند زبانی گویا می باشد که از به اشتباه افتادن و خطای تک تک افراد کلنی جلو گیری به عمل می آورد . با توجه به قدرت بینایی ضعیف زنبوران و در مقابل قدرت بالای تشخیص و درک هر گونه اطلاعات و تغییرات توسط سنسورهای حسی موجود در شاخک ها می توان به نقش مهم فرمون ها در ادامه حیات کلنی در این مورد مشخص پی برد .
غده نازانف یکی از مهمترین غددی می باشند که در ارتباطات بین زنبوران نقش پر اهمیتی دارد.
در مهمترین منابع علمی عملکرد غده نازانف تنها یک کلمه ذکر شده است .Orientation)) )) به معنی تعیین جهت .
غده نازانف مختص زنبوران کارگر می باشد به عبارت دیگر ملکه و زنبوران نر فاقد غده نازانف می باشند . این غده بین حلقه های ششم و هفتم پشتی – شکمی قرار دارد . زمان ترشح فرمون نازانف زنبور کارگر تا جایی که توان دارد شکم خود را به سمت بالا برده و به شدت بال می زند . طی بال زدن فرمون به سرعت در هوا پخش می شود .
فرمون نازانف ترکیبی است از ۷ ماده شیمیایی فرار که عبارتند از :
Geraniol , Nerolic acid , Geranic acid , (E) – citral , (Z) – citral , (E-E) – farnesol , nerol .
(E-E) – farnesol , Nerolic acid , Geraniol در این ترکیب به ترتیب بیشترین مقدار را دارند اما طی آزمایشات به عمل آمده , Geranic acid (E) – citral دارای قدرت جلب بیشتری می باشند .
با توجه به اینکه فرمول عمومی فرمون نازانف برای تمام زنبوران یکسان می باشد و همچنین هر کلنی فرمون نازانف اختصاصی دارد علت اختلاف در فرمون هر کلنی وجود ایزومر های متفاوت ذکر شده است .
مقدار فرمون نازانف در هنگام تولد زنبوران کارگر بسیار کم است اما همزمان با افزایش سن مقدار نازانف افزایش می یابد . در سن ۲۸ روزگی بیشترین مقدار ترشح نازانف ثبت شده است .
نمود عملکرد غده نازانف در زنبورستان هایی که کندو ها به فاصله کمی نسبت به هم چیده شده اند بسیار ملموس تر می باشد .
به عقیده بسیاری از دانشمندان فرمون نازانف مهم ترین عامل جهت یابی و خبر رسانی طی بچه دهی در مراحل تشکیل خوشه و مهاجرت به سمت کندو یا محل استقرار جدید لانه می باشد . تحقیقات نشان می دهد ۵۰ تا ۸۰ درصد فضای جعبه بچه گیری از نازانف اشباع می باشد .
کاربرد های نازانف
۱- راهنمایی و جذب زنبوران چرا رو پس از بازگشت از مزرعه به سمت درب ورودی کندو
۲- حرکت زنبوران کارگر به سمت خوشه بچه همچنین درب ورودی لانه جدید طی بچه دهی
۳- جستجو برای کشف منابع آبی و احتمالاً کشف منابع شهدی طبیعی و مصنوعی از جمله عملکرد های فرمون نازانف ذکر شده است.
خیلی از مواقع دوست دارید از شر زنبورانی که در اطراف استخر شنای شما پرواز می کنند و در حال جمع آوری آب می باشند یا زنبورانی که در باغچه و حیاط خانه شما در اطراف گل ها و درختان در حال پرواز هستند بدون اینکه به آنها صدمه ای برسانید آسوده شوید .
اغلب پرورش دهندگان زنبور عسل مخصوصاً زنبوردارانی که زنبورستان های بزرگ را مدیریت می کنند در فصل بهار زمان و مشغله فراوانی را جهت گرفتن و جمع آوری بچه زنبوران صرف می کنند . در بعضی مواقع به هر دلیلی به علت عدم تثبیت بچه در کندوی جدید بچه کندو در اصطلاح فرار می کند اکثر زنبورداران آرزو دارند که اولاً کلنی هایشان بچه دهی کمتری داشته باشد ثانیاً بدون هیچ دردسری و به سرعت بچه کندو را اسکان دهند.
در سال ۱۹۷۶ دکترFree که تحقیقات و بررسی هایش نقش بسیار مهم و موثر در توسعه و پیشرفت دانش زنبورداری در سراسر جهان را داشت مقاله ای منتشر کرد و در مورد تحریک و تشدید گرده افشانی زنبور عسل با استفاده از فرمون های سنتتیک تاکید کرد با الهام از این نظریه برخی شرکت های تجاری با تحقیقات گسترده محصولاتی سنتتیک و متنوع با کاربردهای فراوان ساختند . محصول سنتتیک شبه فرمون نازانف با عنوان تجاری Swarm catch چند سالی است که به بازار های جهانی عرضه می شود .
کاربرد های Swarm catch
عملکرد این محصول سنتتیک جذب زنبوران کارگر می باشد که با توجه به این نوع عملکرد کاربرد های متنوعی برای آن تعریف شده است .
۱- هر ساله در اواسط فصل بهار برخی از کلنی های زنبور عسل اقدام به بچه دهی می نمایند . پس از بچه دهی زنبوردار می بایستی بچه زنبورها را گرفته و آنها را در محلی جدید (کندوی جدید) استقرار دهد . این کار مشکلاتی خاص خود را دارد که در صورت اهمال زنبوردار امکان دارد بچه زنبور فرار نماید . با استفاده از این شبه فرمون سنتتیک می توان با مدیریتی صحیح قبل از بچه دهی کلنی مکانی مناسب را برای بچه در نظر گرفت تا بچه زنبور پس از ترک کلنی مادری خود به سمت این مکان جذب گردد . به عبارتی دیگر در نظر گرفتن مکانی مناسب برای استقرار بچه کندو به جای اینکه آنها از شاخه ای آویزان و یا به حصار یا نرده ای بچسبند البته با کمک Swarm catch
۲- استفاده از زنبوران عسل برای گرده افشانی محصولات زراعی درون گلخانه ها محدودیت هایی دارد .اغلب پس از استقرار کندو درون گلخانه اکثر زنبوران چرا رو به دیواره های گلخانه چسبیده از آن بالا می روند و سعی می کنند که راه فراری به بیرون از گلخانه پیدا کنند . همچنین پس از تثبت کلنی درون گلخانه با توجه به محیط خاص گلخانه زنبوران در ابتدا سر در گم می شوند که این امرباعث گم شدن آنها و در نهایت مردن آنها نیز وجود دارد . به کمک Swarm catch می توان از به وجود آمدن این نوع سردر گمی ها جلوگیری به عمل آورد . البته استفاده از کلنی زنبوران مقدس Bumble bee در گلخانه ها متداول تر است .
۳- به دام انداختن و جذب زنبورانی که مایه دردسر و مزاحمت اند . مثلاً زنبورانی که در اطراف گل ها و مواد شیرین پرواز می کنند و باعث سلب آرامش افراد می شوند . با استفاده از Swarm catch می توان این گونه زنبوران مزاحم را به سمت وجهتی هدف دار جلب نمود .
۴- راهنمایی زنبوران جستجو کننده آب به سمت منابع آبی تمیز در داخل زنبورستان و یا نزدیکی های زنبورستان . در نتیجه زنبوران برای جستجو منابع آبی انرژی کمتری مصرف می کنند و به سمت منابع آبی آلوده و یا استخر های تفریحی ورزشی گرایش پیدا نمی کنند .
۵- جلب زنبورانی که نژادی نا آرام و خشن دارند . برخی نژادها که تمایل زیاد به نیش زنی دارند مانند نژاد های افریقایی با استفاده از Swarm catch به راحتی و با کمترین ایذا می توان آنها را طی بچه دهی کنترل نمود .
۶- جلب زنبوران سرگردان و آواره و یا بچه زنبوران فراری
شبه فرمون سنتتیک Swarm catch به هیچ عنوان قادر به جلو گیری از بچه دهی نمی باشد .
