روشهای مبارزه با بید موم خوار

روشهای مبارزه با بید موم خوار               
بید موم خوار بزرگ تقریبا مهمترین آفت فراورده های زنبور عسل است.هر سال این حشره زیان های جدی به بار می اورد.هر گاه جمعیتهای زنبور عسل در آب و هوای گرم ضعیف شوند یا بمیرند لارو های این بید شانهای کندو را می خورند و آن رابه  رشته های در هم پیچیده و توده ای درهم بر هم تبدیل می کنند.

بیدهای ماده معمولا کمی بزرگتر بوده و حداکثر۱۳میلیمتر میباشد.بید موم خوار کوچک ۶/۱تا۱۰/۱ وزن بید موم خوار بزرگ است.

بیولوژی:

گسترش جغرافیایی این آفت به زنبوران عسل وابسته است. با توجه به ناتوانی بید موم خوار در تحمل سرما گسترش آن محدود می شود. به این دلیل است که حمله بید موم خوار در مناطق مرتفع از شدت کمتری برخوردار است یا اصلاً‌رخ نمی دهد. لارو آفت با تغذیه از موم ها، قابها را نابود می کند. حشره بالغ از موم تغذیه نمی کند ولی می تواند همانند لارو برخی عوامل بیماریزای زنبور عسل را منتقل کند(مثل لوک). مدفوع بید موم خوار در کلنی های مبتلا به لوک حاوی تعداد زیادی اسپور پانی باسیلوس لاروا (عامل لوک)می باشد.

مراحل رشد
این پروانه دارای چهار مرحله رشد است شامل تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ. هنگامی که درجه حرارت خیلی پایین بیاید یا غذایی موجود نباشد این مراحل متوقف می شود. لذا بسته به درجه حرارت و غذا این مراحل می تواند بین ۶ هفته تا ۶ ماه به طول انجامد. بر اساس منابع موجود این آفت زمستان را در مراحل تخم، لارو یا شفیره سپری می نماید.

تخم:

پروانه ماده تخم ها را به صورت چند تایی در شکاف های کندو در جای تاریک می گذارد تا مانع دسترسی زنبوران شود. هر پروانه حدود۳۰۰ تخم می گذارد. تخم بعد از ۸-۵ روز تبدیل به لارو می شود،
لارو بید موم خوار

لارو:

لاروهای جوان بعد از خروج از تخم، در بین حجرات مومی خزیده بلافاصله شروع به تغذیه و تولید تونل های تغذیه ای ابریشمی بر روی موم ها می نمایند. آنها در خوردن و رشد کردن ماهر هستند سرعت رشد مستقیماً به درجه حرارت و میزان تغذیه بستگی دارد. در شرایط ایده آل وزن لارو هر روز به دو برابر افزایش میابد. گرمای متابولیکی حاصله از رشد سریع باعث افزایش درجه حرارت در پیله می شود. لاروها دارای سرسیاه رنگ و سه جفت پا می باشند. لارو علاوه بر موم ناخالصیهای موجود در آن از جمله پیله لاروهای زنبور عسل، مواد دفعی زنبور و همچنین گرده موجود در حجرات مومی را مصرف می کند. لاروهایی که در موم خالص (قاب تازه) پرورش یابند رشدشان کامل نمی شود. قابهای سیاه و کهنه که حاوی شفیره باشند بیشتر در معرض حمله هستند.

تونل های تغذیه ای ابریشمی:
در پایان مرحله لاروی، لارو یک پیله ابریشمی محکم در محل مطمئنی از قابهای چوبی، یا در دیواره کندو یا در صندوق نگهداری قابها بدور خود ایجاد می کند. معمولاً لارو پیله خود را در منافذ کندو می بافد.

شفیره:

مرحله سوم یا شفیرگی مرحله واسط بین لارو و پروانه بالغ است. بعد از اینکه لارو به حد کافی از رشد رسید در کف کندو یا روی قاب به دور خود یک پیله ابریشمی می بافد که به سختی به قاب یا بدنه کندو چسبیده است. پیله در حفره ای قایق مانند که لارو در روی چوب ایجاد کرده قرار دارد. این ضایعات در کندوها مدتها بعد از خروج پروانه باقی می ماند. در داخل پیله ، لارو تبدیل به شفیره گردیده و شفیره در عرض یک هفته و حداکثر در عرض ۲ ماه به حشره بالغ تبدیل می شود.

حشره بالغ:

حشره نر اندکی کوچکتر از ماده است و با داشتن دالبر در لبه بالها از حشره ماده قابل تشخیص است. در کندوهای آلوده می توان مراحل مختلف رشد، تونل های ابریشمی بر روی قابها، مدفوع سیاهرنگ و پیله های چسبیده به قابها را مشاهده نمود. اندازه حشره بالغ به ترکیب غذا در مرحله لاروی و طول مراحل مختلف رشد بستگی دارد. ماده ها بین ۴ تا ۱۰ روز بعد از خروج از پیله شروع به تخمگذاری می نمایند. به این منظور پروانه های ماده در هنگام غروب و تاریکی تلاش می کنند تا وارد کندو شوند. اگر کلنی به حد کافی قوی باشد که مانع ورود آن به کندو شود، بید موم خوار تخم های خود را خارج از کندو و در شکاف چوبهای آن خواهد گذاشت.

روش های کنترل بید موم خوار:

• لازم است تمامی کلنی های زنبورستان از نظر جمعیت قوی نگهداشته شوند. (زنبور عسل خطرناکترین دشمن بید موم خوار است).
• هرگز قابهای مومی و موم ها در کندوهای بدون جمعیت نگهداری نشوند.
• آلودگی های انگلی مخصوصاً واروا در زنبورستان کنترل شود.
• ضروری است بعد از حمله بید موم خوار تخم های موجود در قابها حذف شوند. به این منظور لازم است تونل های ساخته شده توسط آفت را با کاردک خراب نمود،با این کار زنبوران به تخم ها دسترسی پیدا کرده و آن ها را از کندو خارج کنند.
ضروریست که ذخیره غذایی کندو به طور منظم در طول فصول گرم بازدید و بررسی شوند. خلاصه روش های مبارزه با بید موم خوار در جدول پیوست دیده می شود.

روشهای بیولوژیکی:
اسپور باسیلوس تورنژنسیس
این باکتری در سال ۱۹۱۱ کشف شد و سالها برای حفاظت از گیاهان به کار رفته است. این باکتری تحت عنوان محصول تجاری B-401 اختصاصاً برای مقابله با بید موم خوار انتخاب شده است. باکتری اسپوری تولید می کند که حاوی سم یا توکسین است. زمانی که لارو این اسپور را بلع می کند توکسین آزاد گردیده و به دیواره روده آسیب وارد می کندکه منجر به مرگ لارو می شود. این باکتری برای مهره داران(انسان و دام) و زنبوران عسل بی ضرر است و هیچ باقیمانده ای در موم یا عسل به جا نمی گذارد.

روشهای شیمیایی:

(سولفور دی اکسید گوگرد) SO2

دو راه به کار گیری گوگرد شامل سوزاندن نوارهای گوگرد و اسپری کردن گاز SO2 می باشد. این روش هنوز یکی از مؤثرترین روش های مبارزه با بید موم خوار است. این گاز خیلی فرار بوده و در چربی قابل حل نیست و به این خاطر ضرر کمی برای زنبور، موم و عسل دارد. در صورت نیاز به ضد عفونی کردن قاب ها توصیه می شود بعد از برداشت آن ها از کندو، یک یا دو هفته منتظر مانده تا تخم های پروانه تبدیل به لارو گردیده، سپس اقدام به درمان با گوگرد شود.( چون بر تخم های بید موم خوار بی اثر است)

اسید استیک

اسید استیک تبخیر می شود و به فوریت تخم ها و پروانه ها را می کشد. لاروها و مخصوصاً شفیره ها، مقاومت داشته و باید برای مدت بیشتری در معرض اسید استیک قرارگیرند. لذا بر خلاف روش قبل لازم است شانها را بلافاصله بعد از خارج کردن از کلنی و قبل از تبدیل تخم به لارو در معرض اسید استیک قرار دارد.

اسید فرمیک

زنبورداران حرفه ای اسید فرمیک را برای مقابله با بید موم خوار با موفقیت به کار می گیرند. اثرات آن مشابه اسید استیک است.

موادی را که نباید دیگر استفاده نمود:

۱٫ پارادیکلروبنزن: در ایران استفاده از این ماده مرسوم نیست، خطر زیادی در باقیمانده عسل و موم دارد. حد موجود ۰۱/۰ میلی گرم در کیلوگرم است که ممکن است افزایش یابد و کیفیت عسل را دچار مشکل سازد. این ماده در غلظت بالا برای زنبوران سمی است. اگر قاب هایی راکه در معرض این ماده قرار داده شده اند مستقیماً‌ از محل نگهداری بدون هوادهی، به کلنی منتقل نمایند ممکن است باعث تلف شدن کلنی شود. با توجه با یافته های بالا ، به کارگیری در زنبورداری مناسبت ندارد و مصرف این ماده ممنوع می باشد. PDCB

فسفید آلومینیوم: این ماده به قرص گندم یا قرص برنج نیز مشهور است، از موادی است که دیگر در زنبور داری جایی ندارد و استفاده از آن بعلت باقی ماندن سموم بر روی شانهای عسل   غیر مجاز و ممنوع می باشد

بهترین روش مبارزه  فریز کردن عسل شان  در یخچال و یا در سردخانه به مدت حدود  ۸ الی ۱۲ساعت میباشد چون در این صورت تخم حشره در شدت سرما از بین می رود و عسل را میشود در این روش به مدت زیادی نگاه داری کرد و همچنین عسل از تاثیرات مواد زیان بار شیمیایی نیز در امان می ماند . شایان ذکر است که این موجود همانطور که از اسمش هم مشخص است فقط در عسل شان به واسطه استفاده از موم عسل  فعالیت دارد و هیچ ضرری به عسل شهد نمی رساند

گرداوری و ویرایش: بورس عسل اصغرپور